خرداد ۲۴, ۱۳۹۷

اندکی پس از آن‌ که پرزیدنت دونالد ترامپ از دوست جدیدش، کیم جونگ اون، دیکتاتور کره شمالی، خداحافظی کرد، کانال ۱۰ تلویزیون اسرائیل روز دوازدهم ژوئن گزارش داد که جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ به همراه جیسون گرین‌بلات، فرستادهٔ آمریکا در خاورمیانه، هفتهٔ آینده به این منطقه سفر خواهند کرد تا در مورد طرح صلح خاورمیانه گفت‌وگو کنند. برنامه سفر آنان شامل اورشلیم (بیت‌المقدس)، عربستان سعودی و کشورهای خلیج خواهد بود اما اثری از دیدار با مقام‌های دولت فلسطینی در کرانهٔ باختری به چشم نمی‌خورد. فعلاً هیچ اشاره‌ای به فلسطینی‌ها نشده است. هر موجود فضایی هم که به زمین بیاید، می‌تواند مطمئن باشد که «توافق نهایی» ترامپ، نوعی صلح میان اسرائیل، سعودی‌ها و کشورهای نفت‌خیز خلیج است.

این موجود فضایی، احتمالاً تفکری دور از حقیقت ندارد. نگاه غالب در میان مقام‌های اسرائیلی و فلسطینی که با المانیتور گفت‌وگو کرده‌اند، این است که دولت ترامپ منازعهٔ اسرائیل و فلسطینیان را مانعی اصلی در برابر ایجاد یک ائتلاف میان آمریکا-اسرائیل-اعراب برای رویارویی با ایران می‌داند. طبق نظر این مقامات که به شرط محرمانه‌ماندن نامشان با المانیتور گفت‌وگو کردند، دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل که حامی پر و پا قرص شهرک‌نشینان کرانهٔ باختری است، روشن کرد که توافقی که ترامپ وعده داده، مانند جامه‌ای است که اندازهٔ بنیامین نتانیاهو باشد اما محمود عباس نتواند آن را به تن کند.

در این شرایط، اسرائیل و عربستان سعودی از برنامهٔ آمریکا استقبال می‌کنند و از فلسطینیان می‌خواهند تا مذاکرات را با اسرائیل تحت راهکار جدید پی بگیرند. فلسطینیان این طرح را رد خواهند کرد و خواهند گفت که این خلاف تفاهم‌هایی است که طی سال‌ها مذاکره با اسرائیل به دست آمده است. بحران ممکن است به فروپاشی دولت فلسطینی و فسخ معاهده اسلو شود که در سال ۱۹۹۳ منعقد شده بود. سعودی‌ها احتمالاً فلسطینیان را برای چنین کاری ملامت خواهند کرد و ممکن است طرح صلح سال ۲۰۰۲ اعراب را که به رهبری عربستان پیشنهاد شده بود و شرط آن عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل در ازای خروج دومی از اراضی اشغال بود، از دستور کار خارج کنند.

سخنرانی روز دهم ژوئن نتانیاهو در بیت‌المقدس در برابر نمایندگان کنگره یهودیان آمریکا احتمال این سناریو را بیشتر می‌کند. او گفت: «اگر پرزیدنت عباس می‌خواهد صلح کند، برای رضای خدا دولت یهود را به رسمیت بشناسد. این مسئله صلح را یکبار و برای همه به ارمغان خواهد آورد.» او سپس خواست خود را از فلسطینیان برای به رسمیت شناختن اسرائیل به عنوان یک کشور یهودی تکرار کرد و از دولت فلسطینی خواست تا از «پرداخت پول به تروریست‌ها دست بکشد.» کاخ سفید با هر دو شرط به‌شدت موافق است اما این شروط جایی در رام‌الله ندارند. یک رهبر فلسطینی که شرط به رسمیت‌شناختن را بپذیرد و از حمایت خانواده‌های شهدای آزادی فلسطین دست بکشد، احتمالاً سند مرگ خود را امضاء کرده است. در بهترین حالت، او دیگر در عرصه سیاسی جایی نخواهد داشت.

روز نهم ژوئن، گرین‌بلات در یک مقاله‌ که به طرز کم‌سابقه‌ای تند بود، پیش‌زمینهٔ دور تازه‌ای از کارزار «ما هیچ شریک فلسطینی‌یی نداریم» را پایه‌گذاری کرد. او رهبری فلسطین را متهم کرد که تنها مسئول شکست روند صلح است زیرا دروغ را اشاعه داده و «لحن عصبی» را پیش گرفته است. هیچ کلمه‌ای در مورد ۵۱ سال اشغال اسرائیل و نقش حقوق انسانی فلسطینیان در این مقاله دیده نمی‌شود. صائب عریقات، مذاکره‌کنندهٔ ارشد فلسطینی در پاسخ گرین‌بلات را ملامت کرد که به طور مکرر از ورود به مسائل اساسی در ملاقات‌های متعددشان پرهیز می‌کرد. عریقات گفت که او از بحث دربارهٔ آیندهٔ مرزها، شهرک‌نشینان و حتی راه حل صلح مبتنی بر ایجاد دو کشور نیز خودداری می‌کرد. عریقات نتیجه گرفت: «آقای گرین‌بلات، آقای فریدمن و خانم هیلی و دیگران، راضی نخواهند شد تا زمانی که فلسطینیان صهیونیزم را تأیید کنند، حقوق سیاسی خود را نادیده بگیرند و به آپارتاید تن دهند.»

عریقات می‌توانست یک نام دیگر را نیز وارد فهرست کند: محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی.

در یک ملاقات که اواخر ماه مارس میان بن سلمان و رهبران یهودی در نیویورک صورت گرفت، او رهبری فلسطین را متهم کرد که بارها فرصت‌های ۴۰ سال گذشته را از دست دادند و تمامی پیشنهادها را رد کردند. طبق گزارش کانال ۱۰ اسرائیل، ولیعهد سعودی مستمعین خود را با گفتن این جملات شگفت‌زده کرد: «اکنون زمانی است که یا فلسطینی‌ها باید پیشنهادات را بپذیرند و به میز مذاکره بیایند؛ یا دهان‌شان را ببندند و شکایت‌کردن را بس کنند.» بن سلمان تأکید کرد که مسئله فلسطین در اولویت دولت او و مردم عربستان نیست. همچنین گزارش شد که او گفته است: «مسائل بسیار مهم‌تر و فشرده‌تری داریم که به آن برسیم؛ مانند ایران.»

طبق مندرجات یک مقاله طولانی که این هفته در نیویورکر منتشر شد، ولیعهد سعودی به آمریکایی‌ها گفت که می‌خواهد روابط کامل با اسرائیل ایجاد کند و متعهد است که به تخاصم پایان دهد؛ حتی اگر فلسطینی‌ها از شرایط توافق راضی نباشند. از قول او نقل شده که به مقام‌های آمریکایی گفته است: «اسرائیل هرگز به ما حمله نکرده است. ما یک دشمن مشترک داریم.» در این مقاله آمده است که دولت باراک اوباما به دیدار محرمانه رهبران خلیج و نتانیاهو در قبرس در سال ۲۰۱۵ مشکوک بود که هدف آن ایجاد یک اتحاد علیه توافق کشورهای ۵+۱ با ایران است. طبق مندرجات این مقاله، اسرائیل و کشورهای خلیج اخیراً همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی خود را علیه سازمان‌های تروریستی در صحرای سینا گسترش داده‌اند. آن‌گونه که ابراهیم اسنه در آوریل نوشت، اسرائیل نیاز به یک ائتلاف منطقه‌ای دارد که شامل رام‌الله باشد، نه آن‌که قربانی‌اش کند.

نتانیاهو در جریان سخنرانی‌اش در کنگرهٔ یهودیان آمریکا، گفت: «ایران بانی یک خیر شد. ایران باعث شد تا اسرائیل و همسایگان عربش به یکدیگر بیش از پیش نزدیک شوند.» نتانیاهو افزود که کشورهای عرب، تدابیر امنیتی اسرائیل را تحسین می‌کنند و «اسرائیل می‌تواند علیه ریسک تروریسم… [به آن‌ها] کمک کند.» او توافق اتمی با ایران را ملامت کرد و گفت که کشورهای حامی آن خارج از حیطهٔ نفوذ موشک‌های ایران هستند، به همین دلیل تهدیدی را که ایران متوجه همسایگانش مانند عربستان سعودی و اسرائیل می‌کند، نادیده می‌گیرند. نتانیاهو ربط مستقیمی میان توافق اتمی با ایران و تماس‌های جدید بین آمریکا و کره شمالی برقرار کرد و گفت: «تصور کنید که پرزیدنت ترامپ با یک توافق [با کره شمالی] بازگردد، بریتانیا و فرانسه و آلمان نیز آن را تشویق کنند اما کره جنوبی و ژاپن بگویند که این توافق موجودیت‌شان را به خطر می‌اندازد. شما به این صداها گوش می‌کنید و درباره‌اش می‌اندیشید؛ درست است؟ همین اتفاق برای توافق با ایران افتاده است.

اگر بین خطوط را بخوانیم، می‌شود این نگرانی را حس کرد که ترامپ بدون در نظر گرفتن دیپلماسی بین‌الملل در این مسیر به پیش رود و از توافق با کره شمالی به سمت یک توافق با ایران حرکت کند. نتانیاهو ممکن است نگران آن باشد که تمایل ترامپ برای کسب جایزه نوبل صلح، «توافق نهایی» را در مورد صلح اسرائیل و فلسطین به سمت راه حل مبتنی بر ایجاد دو کشور ببرد. اگر اسرائیل در تبلیغاتش ترامپ را به مقام مسیحا برساند، بسیار دشوار خواهد بود که بعدها او را به عنوان دشمن معرفی کند.